Op locaties waar de kans groot is dat smeermiddelen in het milieu terechtkomen, of waar de wet- en regelgeving dit eist, zijn biologisch afbreekbare smeermiddelen het alternatief voor minerale smeeroliën. Vanuit jarenlange ervaring vertelt Taco Mets, Technical Director bij Van Meeuwen Lubrication, dat de vraag naar bio-smeermiddelen flink toeneemt maar er vanuit het verleden bij gebruikers nog een – inmiddels onterechte – terughoudendheid heerst.
Naar schatting komt er in Nederland jaarlijks zo’n 14 miljoen kilo smeermiddel in het milieu terecht. Slechts 1 tot 2% daarvan is milieuvriendelijk. Met andere woorden: minimaal 98% is een rechtstreekse bedreiging voor de flora en fauna en de kwaliteit van de grond en het water. Leveranciers van smeermiddelen zijn daarom in de jaren zeventig al begonnen met de ontwikkeling en productie van milieuvriendelijke smeermiddelen. Speciaal voor toepassingen waar (smeer)olie door lekkage of slangbreuk (bij hydraulische systemen) in het milieu kan terechtkomen.
Een bedreiging voor het water vormen onder meer wind- en waterturbines, rioolwaterzuiveringen en schepen met risicovolle onderdelen zoals pompen, tandwielkasten van lieren, dekkranen en schroefaskokers. Bodemverontreiniging kan worden veroorzaakt door mobiele hydraulische systemen van landbouwwerktuigen en werktuigen voor grondverzet, sloopwerken en recycling, afvalverwerking en wegenbouw. Ook is de directe omgeving bij sluizen, stuwen en bruggen kwetsbaar.
Wat is een bio-smeermiddel?
Biologisch afbreekbare smeermiddelen kenmerken zich doordat zij in aeroob water (met zuurstof) onder invloed van micro-organismen worden afgebroken tot onschadelijke verbindingen. Daarbij is de snelheid waarmee dit afbraakproces verloopt van belang omdat tijdens zo’n proces ook nieuwe organismen kunnen ontstaan die schadelijk zijn. Om officieel biologisch afbreekbaar te zijn, moet binnen 28 dagen minimaal 60% van het smeermiddel zijn afgebroken.
Mets: “Dit betekent overigens niet dat je zomaar bio-smeeroliën onbeperkt in de natuur kunt laten stromen. Vervuiling moet je zoveel mogelijk voorkomen én als het gebeurt, is het noodzakelijk dat er maatregelen worden getroffen om verder weglekken te voorkomen.”
Ecotoxiciteit en duurzaamheid
Smeermiddelen met een goede biologische afbreekbaarheid zijn niet per definitie milieuvriendelijker. Ook de ecotoxiciteit speelt een belangrijke rol om de in water levende dieren, micro-organismen en algen te beschermen. Daarbij is onderscheid te maken in stoffen die de organismen uiteindelijk zelf kunnen verwerken of afbreken (mits de concentratie laag genoeg is) en stoffen die zich ophopen in het organisme (bio-accumulatie).
Ook lage concentraties kunnen dan na een bepaalde tijd uiteindelijk toch voor problemen zorgen. De duurzaamheid van een smeermiddel wordt tot slot mede bepaald door factoren als het vermogen om wrijving te verlagen, de levensduur, mogelijkheden tot recycling en hergebruik tot nieuwe basisolie, het transport en afvoer en de uiteindelijke verwerking van het afgedankte smeermiddel.
Samenstelling
De functie van een bio-smeermiddel is exact hetzelfde als die van een ‘gewoon’ smeermiddel. Het minimaliseert de wrijving en slijtage tussen bewegende oppervlakken, voert warmte en vuildeeltjes af en beschermt het onderliggende materiaal tegen corrosie. De samenstelling verschilt ook nauwelijks. In beide gevallen zijn de smeermiddelen ….
Meer over biologische smeermiddelen, verzadigde en onverzadigde esters, het overstappen naar biologisch afbreekbaar en meer is te lezen in de nieuwe editie van Aandrijftechniek.